Grzybica skóry

Dermatofity są grupą grzybów keratynofilnych, które pasożytują na zrogowaciałych strukturach, takich jak: warstwa rogowa naskórka, włosy i paznokcie .  W przypadku obecności zaburzeń immunologicznych gospodarza oraz przy zakażeniu gatunkami zoofilnymi może również dojść do inwazji głębszych warstw skóry. Do patogennych dla człowieka dermatofitów należy około 40 znanych gatunków. Są one sklasyfikowane w 3 rodzaje: Trichophyton, Microsporum i Epidermophyton. W skali światowej dwoma najczęstszymi czynnikami etiologicznymi infekcji grzybiczych są Trichophyton rubrum i Trichophyton mentagrophytes, które razem stanowią około 80°/o-90% izolowanych gatunków. Z kolei Epidermophyton floccosum stanowi około 5% wszystkich izolowanych dermatofitów.
Zakażenie dermatofitami może nastąpić w wyniku bezpośredniego kontaktu z innym człowiekiem, zwierzęciem lub zainfekowaną glebą . Może również dojść do infekcji drogą pośrednią przez maty gimnastyczne, podłogi oraz wspólnie używane obuwie, które zawiera materiał zakaźny w postaci łusek lub włosów skażonych dermatofitami . W korzystnych warunkach grzyby mogą przeżyć bez kontaktu z innymi żywymi istotami przynajmniej rok. Do czynników sprzyjających rozwojowi infekcji grzybiczej należą: schorzenia metaboliczne i endokrynologiczne, zaburzenia odporności związane z infekcją wirusem HIV lub stosowaniem leków immunosupresyjnych, jak również występowanie atopii. Różnice w częstości zakażeń dermatofitowych w różnych grupach wiekowych i u osób obu płci są związane z odmienną ekspozycją na patogeny, sposobem  ubierania się i stanem odporności immunologicznej. Do miejscowych czynników sprzyjających rozwojowi infekcji dermatofitowych należą: nadmierna potliwość, uszkodzenie naskórka i miejscowa aplikacja preparatów kortykosteroidowych.

Grzybica skóry owłosionej
Występuje w postaci tzw. grzybicy strzygącej, wywołanej przez Trichophyton violaceum, grzybicy woszczynowej wywołanej przez Trichophyton. W grzybicy strzygącej typowym objawem jest owalne lub okrągłe ognisko złuszczenia o średnicy 2-4 cm, w którego obrębie włosy są ułamane, co robi wrażenie przerzedzenia i jakby wyłysienia w tym miejscu, jednak po dokładnym obejrzeniu widzać pieńki ułamanych włosów. Ognisk takich może być kilka, a nawet, w przypadkach o przebiegu przewlekłym, mogą one obejmować znaczną powierzchnię skóry głowy. W odmianie głębokiej grzybicy strzygącej zakażeniu ulega włos i mieszek włosowy. Powstaje silny odczyn zapalny i guzowaty naciek. Dołącza się wtórne zakażenie ropne i naciek ulega zropieniu, a zakażenie szerzy się na sąsiednie odcinki skóry zdrowej.
Dla grzybicy woszczynowej charakterystyczne jest tworzenie się tarczek woszczynowych, zmiany we włosach, tworzenie się blizn. Tarczki są to kolonie grzyba rozwijającego się w otoczeniu torebki włosowej. Zajęte przez grzyb włosy tracą połysk i barwnik,  wypadają. Ucisk tarczki woszczynowej powoduje zanik skóry i ogniska stałego wyłysienia.
Źródło zakażenia stanowi człowiek chory na grzybicę oraz używane przez niego przedmioty, jak np. szczotki do włosów, grzebienie, czapki, części odzieży itp. Zakażenie może być przeniesione przez chore na grzybicę zwierzęta, jak: kot, pies, bydło domowe. Grzyby chorobotwórcze mogą również przebywać i rozwijać się w glebie. Drogami szerzenia zakażenia są bezpośrednie lub pośrednie kontakty z zakażonymi osobami lub przedmiotami oraz chorymi na grzybicę zwierzętami. Podatność na zakażenie jest powszechna. Dzieci w okresie przed dojrzewaniem płciowym są podatne na zakażenie przez Microsporum audouini. Podatność na zakażenie wywołane przez M. canis i przez trichofity jest niezależna od wieku, jakkolwiek większą podatność wykazują dzieci. Zakażenie nie powoduje odporności. Częstość występowania grzybicy skóry owłosionej zależy od wielu czynników, jak: ogólny stan higieniczny danego środowiska, możliwość zakażenia od zwierząt domowych itp. Mogą występować zakażenia sporadyczne, lecz mogą również szerzyć się epidemicznie, np. w szkołach, internatach, zakładach wychowawczych itp.

Grzybica owłosionej skóry głowy
Częściej występuje u dzieci szkolnych. Większość gatunków dermatofitów jest w stanie zakażać włosy, ale niektóre, na przykład Microsporum audounii, Trichophyton schoenleinii i Trichophyton violaceum, wykazują zdecydowane powinowactwo do tych struktur. Gatunki grzybów dermatofitowych wywołujące grzybicę owłosionej skóry głowy są odmienne w różnych krajach, regionach i mogą się zmieniać w miarę upływu czasu. W ostatnich latach w większości krajów Europy obserwuje się wzrost częstości infekcji wywołanych przez Microsporum canis i szerzenie się Trichophyton tonsurans w wielkomiejskich środowiskach USA i Wielkiej Brytanii.
Grzybica owłosionej skóry głowy objawia się obecnością ognisk łysienia i złuszczania. Zmiany rozwijają się na podłożu rumieniowym, jednak nasilenie stanu zapalnego jest bardzo zróżnicowane i u niektórych osób rumień może być nieznaczny. W skrajnych przypadkach zmiany są miękkie, chełboczące i z obecnością krost. Stan taki określa się mianem grzybicy głębokiej (kerion) i jest on wynikiem reakcji zapalnej na obecność grzyba. Poza bardzo nasilonymi postaciami grzybicy głębokiej owłosionej skóry głowy utrata włosów jest z reguły przejściowa. Nawet w najcięższych przypadkach do odrostu dochodzi w zaskakująco wysokim odsetku

Grzybica owłosionej skóry brody
Jest to choroba mężczyzn, często występuje u rolników, lekarzy weterynarii lub innych zmiany mają typowy, obrączkowaty układ. Najczęściej objawem zakażenia jest rumień nie wyraźnie odgraniczony od zdrowej skóry z towarzyszącym świądem. Złuszczanie bywa zwykle niezauważalne, co tłumaczy się mechanicznym usu waniem łusek podczas częstego mycia

Grzybica skóry nie owłosionej
Istnieje wiele postaci grzybicy skóry nie owłosionej. Grzyby po zakażeniu naskórka tworzą na nim kolonie i rozrastają się odśrodkowo. Powstają okrągłe lub owalne wykwity szerzące się obwodowo, a ustępujące i zanikające w części środkowej. W części obwodowej stwierdza się mierny stan zapalny, zaczerwienienie i nieznaczny obrzęk, a nawet wytwarzanie się pęcherzyków.
Przyczyną grzybicy skóry nie owłosionej mogą być różne i liczne odmiany grzybów chorobotwórczych z gatunków: Trichophyton, Microsporon i  Epidermophyton.
Ze względu na wielkie rozpowszechnienie grzybów chorobotwórczych źródłem zakażenia może być zarówno człowiek, jak i chore na grzybice zwierzęta domowe.
Do zakażenia może dojść poprzez pośredni lub bezpośredni kontakt z materiałem zakaźnym, np. poprzez drewniane podłogi i wykładziny w publicznych natryskach i kąpieliskach.
Podatność na zakażenie jest powszechna. Większą skłonność do zakażenia wykazują osoby o nadmiernej potliwości, szczególnie w fałdach skóry, gdzie wyprzenie i maceracja naskórka ułatwiają wtargnięcie zakażenia.
Zakażenia grzybicze skóry są bardzo rozpowszechnione, występują niezależnie od wieku i płci. Pewien wpływ wywierają warunki klimatyczne. Częściej występują w klimacie gorącym o dużej wilgotności powietrza, gdyż wilgoć i nadmierna potliwość skóry stwarzają warunki korzystne dla szerzenia się grzybic.

Grzybica skóry tułowia
Najczęstszą przyczyną grzybicy skóry gładkiej są dermatofity antropofiłne, zwłaszcza Trichophy ton rubrum, nieco rzadziej Trichophyton mentagro phytes i Epidermophyton floccosum. Zakażenie skóry przez te patogeny sprzyja duża wilgotność podwyższona temperatura, noszenie obcisłych syntetycznych ubrań i nieodpowiednia higien; osobista. Odzwierzęcą grzybicę skóry gładkiej wywołują najczęściej: Microsporum canis, Tri chopbyton verrucosum, Trichophyton mentagrophyte varietas mentagrophytes oraz Trichophyton erinace. W większości przypadków źródłem infekcji są koty, zwłaszcza młode, bez pańskie osobniki. U zwierząt objawy chorób; mogą być niewidoczne lub mogą mieć małe na silenie.
Zakażenia wywołane przez dermatofity an tropofilne cechują się obecnością rumieniowe -obrzękowych ognisk z pęcherzykami, nadżerka mi, krostami, łuskami i strupami. Typową cech, wykwitów jest ich obwodowe powiększanie si z największym nasileniem czynnych zmian zapalnych na obwodzie ognisk chorobowych i ich wygasaniem w części centralnej. Ogniska chorobowe mogą być pojedyncze lub mnogie.

Grzybica pachwin
Jest to pospolite schorzenie, częstsze u mężczyzn niż u kobiet, rzadko występuje u dzieci . Czynnikami etiologicznymi są te same gatunki dermatofitów, które wywołują grzybicę stóp. Główną przyczyną jest Trichophyton rubrum, podczas gdy Trichophyton mentagrophytes varietas interdigitale i Epidermophyton floccosum wywołują jedynie nieliczne przypadki.
U wielu pacjentów do rozwoju grzybicy pachwin dochodzi na drodze autoinfekcji ze stóp. Czasami może także występować szerzenie się infekcji przez bezpośredni kontakt oraz za pośrednictwem wspólnych ręczników i ubrań sportowych. Ciepłe i wilgotne warunki, otyłość, nieodpowiednia higiena osobista, ciasne ubranie oraz cukrzyca mogą predysponować do rozwoju choroby. Objawia się ona występowaniem w pachwinach typowych ognisk rumieniowych z towarzyszącym łuszczeniem, które szerzą się na górną powierzchnię ud i krocze.

Grzybice stóp
W grzybicy międzypalcowej zmiany zajmują fałdy międzypalcowe stóp, zwłaszcza fałd 3 i 4. Boczne powierzchnie palców i dno fałdów są pokryte warstwami i łuskami zrogowaciałego naskórka. W głębi fałdu mogą nastąpić szczelinowate pęknięcia skóry. Zmiany mogą przechodzić na grzbietową i stopową powierzchnię palców. Występuje lekkie zaczerwienienie i złuszczanie się skóry, a czasem drobne pęcherzyki i krostki. Przebieg zwykle przewlekły, lecz może ulegać zaostrzeniu.
W grzybicy potnicowej występują wykwity podobne do wyprysku lub potnicy w przegubach stopy po stronie podeszwowej oraz na dłoniowej powierzchni rąk. Występują swędzące pęcherzyki różnej wielkości. Przebieg przewlekły i nawracający, nieraz jednak ostry, powikłany wtórnym zakażeniem ropnym i ze skłonnością do wtórnej alergizacji.
Przyczyna tego typu grzybicy mogą być gatunki Epidermophyton floccosum oraz inne odmiany Trichophyton. Źródło zakażenia mogą stanowić osoby zakażone ze zmianami skórnymi.
Do zakażenia może dojśc przez kontakt bezpośredni lub pośredni, w szczególności
używane  przez  chorych  buty,  skarpety,  ręczniki.  Ponadto drewniane podłogi we wspólnie używanych natryskach.
Podatność na zakażenie różna, zależna od czynników dodatkowych, jak np. skłonność do nadmiernego pocenia. Po okresie poprawy – możliwe nawroty.
Choroba bardzo rozpowszechniona, częściej występuje u osób dorosłych (szczególnie u mężczyzn), nasilenie w okresie letnim.
Rozpoznanie. Na podstawie obrazu klinicznego. Potwierdzenie rozpoznania na podstawie badania mikroskopowego materiału pobranego ze zmian na stopach.

Grzybica rąk
W większości przypadków czynnikami etiologicznymi są trzy antropofilne gatunki dermatofitów, powodujące także grzybicę stóp.
Grzybica rąk jest prawie zawsze wtórna do grzybicy stóp. Bardzo rzadko pierwotna postać może rozwinąć się w przypadku zawodowej ekspozycji na dermatofity. Czasami pacjenci mają rozległą grzybicę obu stóp i jednej ręki, zwykle dominującej, co sugeruje bezpośrednią inokulację. Jest to tak zwany zespół dwóch stóp i jednej ręki. Czynnikiem etiologicznym jest często Trichophyton rubrum.
Rozwojowi grzybicy rąk mogą sprzyjać różne czynniki powodujące macerację skóry, takie jak: noszenie obrączek, zegarków, deformacje anatomiczne, a także czynniki środowiskowe związane z wykonywanym zawodem. W tym przypadku występuje szczególna podatność na infekcję wywołaną przez Tricbopbyton mentagrophytes varietas interdigitale, która może poiawić się także bez oczywistej infekcji stóp.
Infekcje dermatofitowe rąk mogą przybierać kilka różnych postaci klinicznych. Najpowszechniej występująca jest hiperkeratotyczna, która charakteryzuje się nadmiernym rogowaceniem skóry rąk, z obecnością drobnej, silnie przylegającej łuski na rumieniowym podłożu. Procesem infekcyjnym objęte są typowo końce palców oraz wyniosłości kłębu i kłębika. Często współistnieje także zakażenie grzybicze paznokci. Rzadziej występuje postać dyhydrotyczna i wyprzeniowa.

Grzybica paznokci
Paznokcie zakażone grzybem tracą połysk, stają się łamliwe, ich powierzchnia jest nierówna, chropowata. W płytce paznokciowej pojawiają się szare lub żółte plamki i prążki. Paznokieć może być podminowany nawarstwieniami mas rogowych. Zmiany postępują od wolnego brzegu paznokcia.
Przyczyną zakażenia mogą być Epidermophyton floccosum oraz różne odmiany grzybów z grupy Trichophyton. Grzyby chorobotwórcze (grzybicy woszczynowej, grzybicy strzygącej, grzybicy powierzchniowej, drożdżycy) mogą wywoływać również zmiany chorobowe w paznokciach albo łącznie z grzybicą innych okolic skóry, albo niezależnie, jako jedyne zmiany grzybicze.

Zakażenia drożdżakowe
Zakażenia drożdżakowe są wywołane przez grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida (Candida albicans), które wywołują liczne schorzenia skóry i błon śluzowych, jak wyprzenie fałdów skóry, wyprzenie międzypalcowe, zmiany drożdżakowe na błonach śluzowych jamy ustnej i narządów płciowych, drożdżyce niemowląt, zakażenia wałów paznokciowych i paznokci. Zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej mogą być również wywołane przez drożdżaki Sacharomyces. Drożdżaki mogą również wywoływać ciężkie zmiany chorobowe w obrębie narządów wewnętrznych. Drożdżaki pomimo znacznego rozpowszechnienia (przebywają jako saprofity w jamie ustnej, w przewodzie pokarmowym i na skórze) wywołują chorobę tylko w warunkach sprzyjających ich rozwojowi – na powierzchniach wilgotnych, zmacerowanych jak np. fałdy skórne u osób otyłych, skłonnych do nadmiernego pocenia się, u osób chorych na cukrzycę, niedokrwistość złośliwą, u małych dzieci nieracjonalnie pielęgnowanych, na powierzchniach międzypalcowych stóp oraz na rękach u osób, które w pracy zawodowej często stykają się z wodą (praczki, pomywaczki, kucharki itp.), w przebiegu ciąży.
Zakażeniu drożdżakami sprzyja: stosowanie antybiotyków o szerokim zakresie działania, które naruszają równowagę ekologiczną w leczonym ustroju, stosowanie leków immunosupresyjnych i niektórych leków hormonalnych (progestageny). U osób z obniżoną odpornością może wystąpić układowe (narządowe) zakażenie drożdżakami.
Drożdżaki w przyrodzie są bardzo rozpowszechnione. U człowieka występują nieraz jako saprofity i stają się chorobotwórcze w pewnych sprzyjających warunkach. Źródłem zakażenia drożdżakami chorobotwórczymi może być wydzielina z zakażonych błon śluzowych lub skóry. Obficie mogą występować w kale również u osób, które są tylko ich nosicielami. Zakażenia szerzą się poprzez bezpośrednią lub pośrednią styczność. Wrotami zakażenia jest skóra.